Tych objawów nie wolno zlekceważyć. Mogą oznaczać raka jelita grubego lub stan zapalny. Sprawdź, jak rozpoznać symptomy nowotworu!

Rak jelita grubego to choroba, na którą zapada co roku ok. 18 tysięcy Polaków. To trzeci najczęstszy nowotwór złośliwy diagnozowany wśród mężczyzn, natomiast u kobiet zajmuje on drugie miejsce, choć z jego powodu umiera mniej pań niż panów. Co roku to w sumie aż kilkanaście tysięcy osób.

Chorują głównie osoby po 65. roku życia, przy czym zagrożonych rozwojem raka jest co 20. osoba w tej grupie wiekowej, a u co 4. występują polipy jelita grubego, które z biegiem czasu coraz łatwiej ulegają zezłośliwieniu.

O rozwojowi nowotworu tylko w pewnym stopniu decydują czynniki genetyczne i rodzinne (wspólne środowisko bytowania), bo chorobie sprzyjają też nawyki i stany, które dają się całkowicie zmodyfikować.

Kto więc powinien zachować czujność i jak najszybciej wprowadzić zmiany, ew. monitorować stan jelit? Są to:

• osoby stosujące nieprawidłową dietę – to menu bogate w tłuszcze zwierzęce i przetworzone, w tym przegrzane podczas smażenia, a ubogie w błonnik z produktów roślinnych, takich jak warzywa, owoce, nasiona zbóż i inne; ogólnie to dieta bazująca na wysokoprzetworzonej żywności,
• osoby otyłe, czyli z BMI powyżej 30 – ryzyko wzrasta proporcjonalnie do masy ciała już powyżej BMI 23, a w porównaniu z osobami szczuplejszymi niż ta wartość u tych z BMI 30 zagrożenie jest o 50-100 procent większe; przyczyną tego jest wysokie stężenie insuliny we krwi oraz insulinooporność,
• palacze tytoniu,
• osoby sięgające po alkohol,
• pacjenci, u których stwierdzono polipy jelita grubego i inne specyficzne stany przednowotworowe,
• chorzy, którzy mają inne stany zapalne w jelicie grubym.

Zapalenie jelita grubego to ogólna nazwa chorób zapalnych oznaczanych po angielsku jako IBD (inflammatory bowel disease). To przy tym inna grupa niż zespół jelita drażliwego, ZJD – po ang. IBS (irritable bowel syndrome) i nie należy ich ze sobą mylić.

Do niepokojących objawów, które często występują u chorych, zaliczane są:

• biegunka, której przyczyną jest brak możliwości wchłaniania nadmiaru wody w chorych częściach jelita,
• obecność krwi w kale (ciemny lub czarny kolor) czy jej ślady na papierze, a także obecność krwi ukrytej w jego badaniu – źródłem krwawienia są wrzody,
• uczucie niekompletnego wypróżnienia,
• zwężenie stolców,
• ból brzucha, wzdęcia i kolki spowodowanym obstrukcją jelita,
• utrata wagi i anemia, które powodują osłabienie, upośledzają odporność i rozwój u dzieci,
• występowanie stanów zapalnych oczu, skóry i stawów,
• powstawanie aft w jamie ustnej (zwłaszcza przy chorobie Crohna), a także uszkodzeń śluzówki narządów rodnych i odbytu, związane z niedoborem witamin z grupy B.

Objawy te są charakterystyczne dla zapalenia, jak i raka jelita grubego, jeśli w ogóle wywołuje symptomy. W chorobie nowotworowej mogą występować też jednak:

• zmiany rytmu wypróżniania,
• biegunki na przemian z zaparciami,
• zmiany konsystencji stolca.

Powikłania zapalenia jelita grubego (IBD) to m.in. niedożywienie, powstawanie przetok jelitowych, perforacja jelita, niedrożność jelit, ale także rak. Do grupy chorób zapalnych jelita grubego należą dwie podstawowe jednostki:

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego, WZJG (ang. ulcerative colitis, UC) – zwiększa ryzyko rozwoju raka aż dwukrotnie, zagrożenie wzrasta jednak już po 8 lat życia z chorobą; zagrożenie nowotworem u osób, które chorują na WZJG przez 10 lat wynosi 2 proc., po 20 latach – 8 proc., a po trzech dekadach rośnie do 18 procent,
• choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohn’s disease) – prawdopodobieństwo zdiagnozowania nowotworu jelita grubego rośnie o 3-5 procent na przestrzeni 10 lat i o 8 proc. po 30 latach, a potem wzrasta dalej; dla porównania w tzw. populacji ogólnej zagrożenie tym nowotworem wynosi 4-5 procent.

Zapalenie jelita grubego może mieć podłoże autoimmunologiczny, ale możliwy jest także jego charakter niedokrwienny (w miażdżycy), mikroskopowy (niewykrywany w kolonoskopii) oraz infekcyjny – bywa wywoływane zarówno przez wirusy, jak i bakterie oraz pasożyty (do tej grupy należy też rzekomobłoniaste zapalenie jelita).

Jak odróżnić, że mamy do czynienia raczej z zespołem jelita drażliwego? Choć są typowe dla różnych chorób jelit (biegunka, gazy, bóle, poczucie niedostatecznego wypróżnienia), ale występują przy tym okresowe zaparcia i można zaobserwować obecność śluzu w stolcu.

W przypadku chorób jelit należy jak najszybciej podjąć leczenie, ponieważ znacznie skracają życie – to narząd decydujący o wchłanianiu związków odżywczych, bez których komórki nie mogą się regenerować.

Jeżeli występujące objawy jelitowe mogą wskazywać na rozwój raka lub choroby mogącej do niego prowadzić, należy robić profilaktyczne badania przesiewowe w postaci badania endoskopowego. Kto może wykonać kolonoskopię?

• do wykonania badania zaproszenia otrzymują w Polsce osoby w wieku 55-64 lat, niezależnie od tego, czy występują dolegliwości,
• jednorazowo badanie można przeprowadzić w ramach NFZ w wieku 50-65 lat (bez symptomów czy chorych w rodzinie),
• badanie przysługuje w wieku 40-49 lat, gdy choruje krewny pierwszego stopnia,
• zbadać się powinny osoby w wieku 25-49 lat z rodzin obciążonych rodzinnie występującym rakiem jelita grubego, który nie jest związany z jego polipowatością.

O wczesne wykrywania raka jelita grubego warto też dbać we własnym zakresie, wykonując rutynowe badanie przesiewowe wcześniej niż po ukończeniu 55 lat. Według nowych zaleceń amerykańskich ekspertów powinno się pomyśleć o nim już po 45. roku życia, zwłaszcza w przypadku występowania jakichkolwiek zaburzeń jelitowych.

Dlaczego to takie ważne? We wczesnym stadium rozwoju rak jelita grubego ani polipy, z których może się rozwinąć, nie powodują zwykle objawów. Kolonoskopia pomaga zmniejszyć ryzyko choroby nowotworowej nawet o 60-90 procent! Niestety, wykonuje ją tylko 17-20 proc. uprawnionych osób.

ZOBACZ: Rak zabija coraz więcej Polaków