Gmina Przemęt. Patriota, który ukochał swoją małą ojczyznę

Pułkownik Stanisław Siuda, którego niniejszą biografię opracował historyk i regionalista Antoni Fornalski, urodził się 4 kwietnia 1890 r. w Błotnicy (która obecnie leży na terenie gminy Przemęt w powiecie wolsztyńskim) w rodzinie rolnika Józefa i Elżbiety z Piotrowskich.

Miał trzech braci i dwie siostry. Najstarszy brat – Czesław, zginął w I wojnie światowej pod Verdun. Drugi z braci – Józef, był proboszczem sąsiedniej parafii w Prochach (miejscowość ta dziś położona jest na obszarze Gminy Śmigiel), a trzeci – Jan, wstąpił do oddziału Powstańców Wielkopolskich w swojej miejscowości. Siostra: Apolonia była sanitariuszką Kompanii Przemęckiej, a Helena pozostała w domu rodzinnym.

Stanisław Siuda rozpoczął edukację w Szkole Powszechnej w Błotnicy, a od klasy trzeciej kontynuował ją w prywatnym Gimnazjum Klasycznym w Śremie. Wstąpił do Towarzystwa Tomasza Zana, tajnej organizacji niepodległościowej, jak również do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

W 1907 r. na pół roku wyrzucono go z gimnazjum, czego powodem było organizowanie strajków szkolnych w rodzinnej Błotnicy i w sąsiednich wioskach, m.in. w Przemęcie. Były to strajki w obronie polskiej mowy i nauczania religii w języku ojczystym.

Przyszły pułkownik w szkole w Śremie zdał maturę i wrócił do rodziny w Błotnicy, gdzie pomagał w prowadzeniu gospodarstwa oraz podjął pracę w nowo utworzonej mleczarni.

Stanisław Siuda. 1 października 1913 r. został powołany do niemieckiego wojska w 50 Pułku Piechoty w Lesznie, z którym potem w pierwszym dniach sierpnia 1914 r. wyruszył na I wojnę światową na front zachodni. Na froncie zachodnim walczył pod Verdun. W 1917 r. został przeniesiony na front wschodni i brał udział jako dowódca kompanii oraz oficer batalionu gazowego w walkach pod Kownem i Wilnem. Został dwukrotne ranny. W listopadzie 1918 r. wrócił do rodzinnej Błotnicy. Wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego w Poznaniu, od której otrzymał zgodę na utworzenie oddziału powstańczego w swojej miejscowości.

22 grudnia 1918 r. utworzył kolejny oddział powstańczy w pobliskich Rakoniewicach. W pierwszym dniu 1919 roku wyruszył z oddziałem powstańczym Błotnicy do wyzwolonego już Grodziska Wielkopolskiego, skąd po otrzymaniu dalszych rozkazów od swoich przełożonych, następnego dnia udał się w kierunku Wolsztyna, wyzwalając po drodze okoliczne miejscowości, m.in. Rakoniewice i Rostarzewo. 5 stycznia 1919 r. S. Siuda został komendantem wyzwolonego Wolsztyna, a zarazem dowódcą „Powstańczego Odcinka Wolsztyńskiego”. Kierował tam akcjami zbrojnymi o zdobycie Kargowej, Babimostu, Kopanicy i okolicznych miejscowości. 27 stycznia 1919 r. mianowano go dowódcą 4. Baonu Grupy Zachodniej.

Od 6 marca 1919 r. po sformowaniu się 2. Pułku Strzelców Wlkp. (późniejszego 56. Pułku Piechoty Wlkp.), został dowódcą 3. batalionu. 5 maja tegoż roku za zasługi w Powstaniu Wlkp. został mianowany kapitanem Wojska Polskiego. Na początku września 1919 roku S. Siuda wyjechał z Kościana transportem kolejowym ze swoim 3. batalionem na front wschodni, na wojnę z bolszewikami. Wykazał się szczególną odwagą i talentem dowódczym w bojach m.in. pod Połockiem, Bobrujskiem i nad Berezyną.

W czasie odwrotu naszych wojsk przed nacierającymi bolszewikami brał udział w Bitwie Warszawskiej zwanej Cudem nad Wisłą w sierpniu 1920 roku. Kapitan Siuda za heroizm w walkach z bolszewikami został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Otrzymał też godność Kawalera Orderu Virtuti Militari. W okresie międzywojennym awansowano go na kolejne stopnie wojskowe do pułkownika włącznie.
Pod koniec lipca 1939 r. płk Stanisław Siuda został dowódcą Poznańskiej Brygady Obrony Narodowej, która wchodziła w skład Armii Poznań. W czasie kampanii wrześniowej wykonywał działania osłonowe dla Armii Poznań na rubieżach Stęszewa, Murowanej Gośliny i Kutna.

11 listopada 1939 r. płk Stanisław Siuda miał być awansowany na stopień generała brygady, ale przeszkodził w tym wybuch II wojny światowej. Po klęsce w bitwie nad Bzurą dostał się do niewoli niemieckiej i przebywał w obozie jenieckim dla polskich oficerów w Murnau pod Monachium. W ostatnich miesiącach pobytu w tym obozie napisał książkę – „Jak Polacy powinni walczyć z sowietami”, która potem zaginęła. Płk St. Siuda zostawił jeszcze dwie inne cenne publikacje historyczne: „Zarys historii wojennej 56. Pułku Piechoty Wielkopolskiej” oraz „Walki na odcinku wolsztyńskim w Powstaniu Wielkopolskim”.

Płk S. Siuda zmarł 25 lutego 1945 r. w szpitalu Freising. Pochowano go na przyszpitalnym cmentarzu. W 1985 r., w wyniku likwidacji tego cmentarza, szczątki płk. S. Siudy oraz innych polskich oficerów ekshumowano i przeniesiono na cmentarz mogił wojennych do Neumark w pobliżu Norym­bergii.

Czy wiesz, że...
Pamięć o płk. Stanisławie Siudzie kultywowana jest m.in. w Szkole Podstawowej im. Powstańców Wlkp. w Przemęcie oraz w Przemęckim Kole Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego. W rodzinnej Błotnicy jego imię i nazwisko znajduje się na tablicy pamiątkowej ku czci ofiar
II wojny światowej. 3 maja 2018 r. zostały odsłonięte dwie kolejne tablice pamiątkowe ku czci płk. St. Siudy: na budynku jego domu rodzinnego oraz na skwerze przy figurze Serca Jezusowego zawierającą biogram, który uchwałą Rady Gminy w Przemęcie otrzymał nazwę: „Skwer Pułkownika Stanisława Siudy.”

Janusz Frąckowiak
wójt gminy Przemęt
Nasza lokalna społeczność jest bardzo przywiązana do swych korzeni i tradycji. Wykazuje duże zainteresowanie historią swojej małej ojczyzny.
Niniejszy tekst przedstawia czytelnikom biogram płk. Stanisława Siudy, który jest próbą kompleksowego i całościowego ukazania jego życia oraz licznych dokonań nie tylko dla gminy Przemęt, ale dla całej Polski.
Pielęgnowanie lokalnych tradycji oraz przechowywanie pamięci o ludziach związanych z Ziemią Przemęcką, ludziach, którzy tworzyli historię naszych miejscowości, niejednokrotnie oddając całe swoje serca i życie, walcząc o ich polskość i lepsze jutro dla przyszłych pokoleń, jest niezwykle ważne. Z tego też względu postanowiliśmy również w niniejszej publikacji przypomnieć bogatą biografię płk. Stanisława Siudy, podkreślając, że w gminie mamy miejsca pamięci poświęcone tej bardzo ważnej dla nas postaci.
Starsi, być może, podczas lektury przywołają w pamięci różne wspomnienia, dla młodszych niech będzie ona lekcją, której nie można pominąć w jakże ważnej historycznej edukacji.
Niech ta publikacja będzie wyrazem naszego podziękowania, hołdu i naszej pamięci o Rodaku, Bohaterze Ziemi Przemęckiej, Powstańcu Wielkopolskim i Pułkowniku Wojska Polskiego Stanisławie Siudzie.